Buikgevoel

In deze tuchtzaak heeft de patiënt sinds een dag last van buikpijn, braken, diarree en koorts. De huisarts vindt haar matig ziek en haar buik niet geprikkeld, schrijft symptoombestrijders voor en wacht het beloop af. Later blijkt zij een geperforeerde blindedarm te hebben.

Het Regionaal Tuchtcollege stelt dat ‘bij bovengenoemde symptomen het aangewezen is om rustig en op een paar verschillende plaatsen met de stethoscoop naar de buik te luisteren.’ Ook verder heeft de huisarts haar ‘niet adequaat onderzocht’. Maar wat is de waarde van auscultatie bij acute buikpijn? En wat is dan wel ‘adequaat onderzoek’?

Een patiënt met acute buikpijn (in de literatuur buikpijn korter dan 1 week) verdient onderzoek. In eerste instantie kan de ABCDE-methode worden gebruikt. Als de patiënt zich niet in een levensbedreigende toestand bevindt, kan alsnog de buik worden onderzocht om uit te sluiten of het een acute buik betreft. Dit is een toestand waarbij spoedige diagnostiek en behandeling noodzakelijk is, omdat de toestand levensbedreigend kan worden. Meestal wordt een acute buik veroorzaakt door peritonitis of een darmobstructie.

Maar wat te doen met die buik? Er is eigenlijk geen waarde aangetoond van auscultatie bij peritonitis. Hyperactieve, afwijkende of zelfs afwezige geruisen passen wel bij een darmobstructie (LR+ tot wel 5.0). Of het daarbij noodzakelijk is om op een paar verschillende plaatsen te luisteren, vermeldt de literatuur niet.

In de literatuur ontbreekt degelijk onderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit van percussie en palpatie bij acute buikpijn. Uit wat er bekend is, blijkt wel dat druk- en loslaatpijn nuttig zijn om peritonitis uit te sluiten. Défense musculaire is wat minder sensitief, maar wel specifieker voor peritonitis. Voor appendicitis zijn er ook een aantal specifieke testen (McBurney, psoasfenomeen en teken van Rovsing), waarvoor geldt dat weliswaar de specificiteit hoog is, maar de sensitiviteit laag. Rectaal toucher heeft geen toegevoegde waarde bij acute buikpijn.

Kortom, bij een patiënt met acute buikpijn in een niet-levensbedreigende toestand bestaat een adequaat onderzoek uit auscultatie en palpatie. En goed dan, volgens de regels der kunst op verschillende plaatsen van de buik.